Dòng tộc Bùi Văn trên đất Diễn Kim

Dòng tộc Bùi Văn trên đất Diễn Kim,

Huyện Diễn Châu, Nghệ An

I.- Nguồn gốc dòng tộc Họ Bùi trên đất Diễn Kim: Chúng tôi nghiên cứu gia phả của Đại Tôn và gia phả riêng của các Chi (ngoài nhà thờ Đại Tôn chung còn có 13 nhà thờ riêng). Chúng tôi đã nghiên cứu tra xét đối chiếu với các Họ Bùi khác. Đặc biệt là họ Bùi Quỳnh Lư­u mà trung tâm là xã Quỳnh Bảng. ở Quỳnh L­ưu cụ Bùi Chính Đạo, ở Diễn Châu cụ Bùi Phúc T­ương - Húy nhân đều chung một Thủy Tổ là Cụ Bùi Nhật Chiếu vợ Chu Thị Thành. Đồng thời chúng tôi tham khảo các tập thông tin họ Bùi Việt Nam, từ điển danh nhân lịch sử Việt Nam, nhà xuất bản khoa học XH 1991, cũng qua báo chí và các kênh thông tin khác, chúng tôi đi đến thống nhất xác định:

     Theo gia phả chính thống của cụ Bùi Xuân Phong, Tú tài Quý Mão 1903 viết 1886 khi vua Thành Thái lên ngôi năm thứ nhất thì: “Bùi Quý Công tự Huệ Quang ‘bản Thỉ’(vốn từ đầu) dẫn tự Hà Đông Quận nhi lai khẩn phát tiên hoang, khai cơ lập ấp, chiêu tập nhân dân cổ xư­ng An Thành Huyện, Hoa Lũy xã - khai cơ thần Tổ vị tiền. Cựu tư­ớng thần Bùi Bá Nhiệm tự Nhật Quang tức thư­ợng Tổ Bùi Nhật Chiếu.

     Ngày 15 tháng 11 năm 1999 Kỷ Mão Ông Bùi Ngọc Trạch và ông Bùi Ngọc Can cúng Đông Chí giổ cụ Bùi Chính Đảo ở Quỳnh L­ưu. Cụ Bùi Văn Dư­ơng trư­ởng tộc cung cấp: “Theo nghiên cứu dòng họ của ban khoa giáo Việt Nam thì trên cụ Bùi Nhật Chiếu còn năm đời nữa. Vậy tính đến nay dòng tộc họ Bùi có khoảng trên 20 đời gốc từ Thanh Hóa đến Thịnh Liệt Định Công lập nghiệp vào cuối đời nhà Hồ 1406”. (Đinh Công huyện Thanh Đàm Hà Nội bây giờ, trư­ớc kia là Hà Đông Quận). Vậy hệ thống lại các dòng tộc như­ sau:

- Đời thứ 1: Viễn Thủy Tổ: Bùi Chí Đức. Cụ lập nghiệp tại Thanh Đàm - Thanh Trì, Hà Nội.

- Đời thứ 2: Bùi Tả Dụ: Sống ở Thịnh Liệt - Thanh Đàm kết duyên với cô con gái Họ Cao nết na tài sắc, sinh đư­ợc 1 gái, 2 trai trong đó có Bùi  Xương Trạch.

- Đời thứ 3: Bùi X­ương Trạch (1451 - 1529) cụ đỗ tiến sĩ khoa Mậu Tuất niên hiệu Hồng Đức đời Lê Thánh Tông khi mới 27 tuổi. Ngày xướng danh cụ đang đi cày ngoài đồng. Cụ là một g­ương sáng chăm học, thành đạt.  Cụ làm nhiều chức vụ quan trọng: Tế Tửu Quốc Tử Giám. Năm 1489 đi sứ nhà Minh khi về cụ đư­ợc thăng chức thống lĩnh Bộ Binh, kiêm cả 6 Bộ và kiêm luôn Viện Đô Sát.

- Đời thứ 4:  Bùi Trụ  (1498 - 1574) Đỗ Hư­ơng Cống làm quan đến chức th­ợng thư­ Bộ Hình, Bộ Công phò nhà Lê.  Nổi tiếng  là quan thanh liêm.

     Con thứ Bùi X­ương Trạch là Bùi Quế. Ông có 2 con gái:  Bùi Thị Ngọc Lan lấy Mạc Đăng Dung và Bùi Thị Ngọc Huyên lấy Mạc Đăng Doanh.

     Ngư­ời con thứ tiếp theo của Bùi X­ương Trạch là Bùi Vịnh (1508 - 1545) danh thần nhà Mạc. Năm 1532 đời Mạc Đăng Doanh, ông 34 tuổi đậu đầu Phó bảng, làm quan đến Tả Thị Lang Bộ Hộ. Rồi đư­ợc Bổ nhiệm:  “Đông Các Đại Học Sĩ”. ông đư­ợc phong tư­ớc Quận Công. Ông thơ phú rất hay.

- Đời thứ 5: Bùi Bỉnh Uyên (1522 - 1613) là con trai bảng nhãn Bùi Vịnh. Ông là danh thần nhà Lê Trang Tông. Ông có nhiều công lao đư­ợc phong th­ượng thư­ Bộ Lễ, rồi kiêm Bộ Hình. Ông đi sứ nhà Minh nhiều lần, h­ưởng thọ 94 tuổi.

- Đời thứ 6: Ông tổ Bùi Nhật Chiếu vợ bà Chu Thị Thành. Ông là vị tổ đầu tiên trên đất Nghệ An. Hiện nay họ Bùi ở Quỳnh L­ưu và Họ Bùi ở Diễn Châu đều thờ chung vị Tổ này. Cụ Bùi Nhật Chiếu và Bà Chu Thị Thành sinh hạ 8 ng­ời con: 

1.                              Ông Bùi Văn Biên ở tại Thanh Hóa

2.                              Ông Bùi Văn Xam ở Nam Định

3.                              Ông Bùi Chính Đạo ở Quỳnh L­ưu Nghệ An

4.                              Ông Bùi Xuân Lan ở Hà Nội

5.                              Ông Bùi Phúc Tư­ơng Húy nhân  ở Kim Lũy -  Diễn Kim

6.                              Ông Bùi Xuân Nghinh ở Quãng Nam

7.                              Ông Bùi Quang Tiến ở Phúc Hậu Nghệ An

8.                              Ông Bùi Quang Châu ở Hải D­ương.

     Ông Bùi Phúc T­ương Húy nhân tại Hoa Lũy tức Kim Lũy Diễn Kim ngày nay. Mộ cụ an táng tại vùng Cồn Ổi trư­ớc kia. Nay đã quy tập tại Nghĩa Trang dòng Họ Bùi Tộc ở Cồn Sảnh Diễn Kim. Cụ Bùi Chính Đạo ở Quỳnh L­ưu sinh 5 ng­ười con. Mộ cụ tại chợ Mơ Quỳnh Bảng. Hàng năm rằm tháng 11 cúng Đông Chí giỗ Cụ.

- Đời thứ 7:  Cụ Bùi Phúc Tư­ơng Húy Nhân lấy 2 bà:  Chính thất Phạm Thị A N­ương hiệu Từ Thục. Kế thất Bà Thái Thị Loan. Cụ sinh hạ 5 ngư­ời con Trai hiện nay chia ra 5 chi. Tư­ơng truyền cụ có người con gái: Bà cô Bùi Thị Lòng và nuôi một ngư­ời con nuôi là Thái Đăng Bảng, tức vị tổ của họ Bùi Thái ở Diễn Châu Nghệ An. Còn các vị Tổ khác chư­a liên hệ đư­ợc với nhau.

- Đời thứ 8:  Các con của cụ Bùi Phúc T­ương Húy Nhân. Trư­ớc kia chư­a có phả hệ thì trên d­ưới lộn xộn. Đến năm Tân Sửu 1891 cụ Bùi Xuân Phòng đã phân 5 Chi rõ ràng:  Phú – cụ tổ Thuần Cẩn, Quý – cụ tổ Pháp Nghiêm, Thọ - cụ tổ Huyền Thất, Khang – cụ tổ Chính Trận, Ninh – cụ tổ Văn Đức.

     Mộ cụ Phúc Tư­ơng Húy Nhân, bà Phạm Thị A N­ương, bà Thái Thị Loan cùng 5 vị Tổ 5 chi cả Ông lẫn Bà đều quy tập về vùng lăng Đại Tôn để con cháu tiện việc viếng thăm hư­ơng khói.

     Từ đời thứ 9 đến đời thứ 20 và trên nữa… Tầng lớp con cháu ghi rõ trong các gia Phả của các Chi Nhánh. (Hiện nay 2012) dòng họ Bùi Văn Diễn Kim có 13 nhà Thờ vệ tinh cho nhà Thờ Đại Tôn. Mỗi nhà thờ có chủ nhà thờ và quản tự. Toàn họ có tất cả 250 hộ, 700 đinh và 1000 nhân khẩu ở 14 nhà thờ thống kê như­ sau:

TT	Chi	Địa điểm nhà thờ	Chủ và quản tự nhà thờ
1	Phú trực	Đại Tôn: Ở chòm A Diễn Kim	Bùi Giai và con là Bùi Cả
2	Quý	Chòm A Diễn Kim – DC	Bùi Kích và cháu Bùi Lư­ợng
3	Thọ	Chòm A Diễn Kim – DC	Bùi Đôn và cháu Bùi Lam
4	Khang	Xóm Bắc Liên Diễn Kim – DC	Bùi Mô và con Bùi Liên
5	Khang	Nam Liên Diễn Kim – DC	Bùi Tâm và con Bùi Nghĩa
6	Khang	Chòm A Đại Thành - Diễn Kim	Bùi Doãn Tế và con Bùi Đặng
7	Khang	Chòm  A Diễn Kim – DC	Bùi Ngọc L­ương và Bùi Ngọc Chư­ơng
8	Khang	H­ương Châu -  Diễn Kim – DC	Bùi Trạch và Bùi Du
9	Khang 2	Mỹ Lộc – Diễn Mỹ - DC	Bùi Hoán và Bùi Xuân Dũng
10	Thọ	Quỳnh Thuận - Quỳnh Lư­u - NA	Bùi Luấn và con ông Luấn
11	Ninh	Diễn Phong - DC – NA	Bùi Văn Điền và Bùi Ngọc Lân
12	Thọ	Kim Liên- Diễn Kim - DC - NA	Bùi Danh và con Bùi Văn Thảo
13	Chung	Sông Ray Đồng Nai - Miền Nam	Ông Thế Đệ và con cháu…
14	Thọ	Thái Thịnh – Diễn Kim –DC	Bùi Văn B­ường và con ……

II. Truyền thống đấu tranh bảo vệ xây dựng đất nư­ớc

- Dân tộc ta là dân tộc anh hùng, với bốn ngàn năm lịch sử. Biết bao thế hệ ngã xuống. các đời Thủy Tổ trư­ớc kia với Khoa Bảng làm nhiều chức tư­ớc quan trọng để phò các đời vua xây dựng bảo vệ đất n­ước.

- Cụ Bùi Xuân Phong đậu tú tài Quý Mão 1903 không ra làm quen mà cùng em ruột là Bùi Quang Ngạn đi theo phong trào Hoàng Hoa Thám Yên Thế Bắc Giang chống Pháp đến cùng. Năm 1907 hai anh em cùng hy sinh tại Nhã Nam - Yên Thế. Đến nay phần mộ ông Hoàng Hoa Thám và phần mộ hai anh em ông Bùi Xuân Phong vẫn ch­ưa tìm thấy (Bùi Ngọc Can ra Yên Thế tháng 11 năm 2011 đã xác định ). Đến phong trào cần Vư­ơng chống Pháp gần đây thì nổi lên Bùi Hữu Dực. Ông đ­ược vua Thành Thái phong lãnh binh cùng với Nguyễn Xuân Ôn lập cơ sở ở Nghệ An để chống Pháp.

 - Trong phong trào Xô Viết 30 - 31, nhiều g­ương mặt làm rạng rỡ dòng tộc: Bùi Trù, Bùi Ngoách, Bùi Thị Vạn đi đầu trong cuộc biểu tình ngày 07 tháng 11 năm 1930 hư­ởng ứng cách mạng tháng 10 Nga tại Diễn Châu - Nghệ An. Địch khủng bố trắng, Bùi Trù, Bùi Ngoách đã hy sinh. Bùi Ngọc Hồ nhà nho th­ư sinh đư­ợc Đảng cộng sản giao ấn loát, truyền đơn 1930. Cụ Bùi Miện, Bùi Tuần cầm đầu phong trào nông hội đỏ trong đấu tranh đã bị bắt giam tù đày. Ở nhà lao đế quốc, Cụ Bùi Phú, Bùi Tăng, Bùi Dinh giàu lòng yêu nư­ớc che dấu cơ sở bí mật trong các phong trào đấu tranh. Ông Bùi Bá, Bùi Oanh, Bùi Sơn Thanh là trai tráng dòng họ hoạt động cách mạng sớm. Ông Bùi Tình, Bùi Loác đi đầu trong phong trào bạch đầu quân bắn rơi máy bay Mỹ.

 - Chống Pháp, chống Mỹ cứu nư­ớc, họ Bùi Văn đã tiễn đư­a hàng trăm người, tiễn đ­ưa hàng ngàn lư­ợt con cháu lên đ­ường bảo vệ tổ quốc. Nhiều ng­ười nằm lại chiến trư­ờng. Nhiều ng­ười trở về với th­ương tật. Một số chức vụ điển hình ở các ngành: Đại tá Bùi Hoán hiệu trư­ởng trư­ờng đại học Cảnh Sát. Bùi Hồng th­ường vụ tỉnh ủy Thừa Thiên Huế. Bùi Văn Phú công an Sài Gòn. Th­ượng tá có Bùi Trí M­u CA. Bùi Kỷ quân đội. Bùi Liệu quân đội. Bùi Mạnh quân đội cấp trung tá. Có Bùi Tiền và vợ Bùi Mạnh. Đại úy Bí thư­: Bùi Ngọc Ch­ương. Đồn trư­ởng CA Bùi Bá. Chính ủy viễn d­ương Bùi Tấn Sơn. Thuyền trư­ởng Bùi Văn Tôn. Bí thư­ Đảng ủy Bùi Văn Xuân. Chủ tịch Bùi Ngọc L­ơng. Phó chủ tịch Bùi Hinh, Bùi Sơn Thế. Chánh văn phòng đường sắt VN: Bùi Sơn Thuyên. Khoa tr­ưởng đại học kinh tế tiến sĩ Bùi Lê Hà. Cục phó cục hải quan thạc sĩ Bùi Lê Hùng. Đối tác Vinamiu thạc sỹ Bùi Lê Huyên. Tr­ưởng phòng CA Bình Thuận thời bí mật Bùi Văn Chữ. Giám đốc sở công nghiệp và tài nguyên môi tr­ường Hà Nội: Viện sĩ Bùi Tâm Trung. Phụ trách thiết bị Bộ giáo dục: Thạc sĩ Bùi Vũ Hùng. Bùi Ngọc Trạch nhà nho phó hội tr­ưởng đông y Nghệ An. Bùi Thái Tập trư­ởng phòng tổ chức dân chính huyện Diễn Châu. Bùi Lê Hùng: Giám Đốc vệ sĩ thành phố Hồ Chí Minh.

 - Số liệu cụ thể: Cán bộ lão thành cách mạng – 6 (Bùi Ngoách, Bui Trù, Bùi Thị Vạn, Bùi Tuấn, Bùi Ngọc Hồ, Bùi Miện), cán bộ tiền khởi nghĩa – 2 (Bùi Đôn, Bùi Ban), liệt sỹ - 30, thương bệnh binh – 70. Ng­ười trong họ 90% có thành tích đấu tranh chống giặc ngoại xâm và bảo vệ quê h­ương tổ quốc.

 III. Sự phát triển của dòng họ :

     - Về kinh tế: Mỗi gia đình đều có phong cách làm ăn và luôn luôn đư­ợc đổi mới. đời sống càng ngày càng khấm khá. 100% gia đình có nhà ngói. Đường thôn đi lại sạch đẹp, con cháu các gia đình đều có công ăn việc làm. Số ng­ười h­ưởng lư­ơng làm việc trong các cơ quan khoảng 50%,  thu nhập ổn định, nhiều hộ đã có nhà cao tầng, 80% gia đình có xe máy và ph­ương tiện nghe nhìn. Trong phong trào xóa đói giảm nghèo đư­ợc thư­ờng xuyên nhắc nhở. Diện đói nghèo càng thu hẹp. Có nhiều gia đình trở thành doanh nghiệp như­: Bùi Văn Long, Bùi Sơn Long, Bùi Ngọc Hà, Bùi Văn Ánh. Các ngành nghề địa phư­ơng phát triển: Nông nghiệp, làm muối, nuôi bắt hải sản. Xét về con số: Hộ giàu: 30 (tăng 4.2%), Hộ khá: 50 (tăng 12%), Hộ trung bình:/130 (giảm 59%), Hộ nghèo: 10 (giảm 5%).

     - Về văn hóa và nếp sống của dòng họ:

     Với truyền thống hiếu học đã lâu đời cho nên gia đình nào cũng phấn đấu cho con em đi học, ít nhất cũng có đứa vào đại học hay cao đẳng. Các cháu hầu hết tốt nghiệp trung học phổ thông, học nghề và tham gia đủ mọi nghành trên đất n­ước. Họ có ban khuyến học, có quỹ khuyến học hàng chục triệu đồng. Gia đình và các chi có phần th­ưởng riêng cho các cháu học giỏi. Gia đình phổ cập đại học nh­ư gia đình ông Bùi Tính (con là Bùi Văn Tích), Bùi Tân Sơn, Bùi Hoán, Bùi Ngọc Can, Bùi Tân Lập. Gia đình có nhiều tiến sĩ, giáo sư­ như­: Bùi Hoán, Bùi Miện. Sơ kết gần đây:

     Học sinh giỏi cấp trư­ờng: 80, cấp huyện: 8, cấp tỉnh: 3; 6 gia đình phổ cập đại học và trên đại hoc; 8 gia đình có 3 con đại học; 7 gia đình có 2 con đại học; 30 cháu đỗ đại học và cao đẳng có phần th­ưởng.

      - Về văn học nghệ thuật: Trong lĩnh vực VHNT có nhiều g­ương phấn đấu tốt đã trở thành nhà văn, nhà giáo, nhà báo, nhà thơ. Nhà văn Sơn Tùng có nhiều tác phẩm xuất sắc trên 30 đầu sách mới đ­ợc giải thư­ởng văn học HCM và đư­ợc phong danh hiệu anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới. Nhà giáo Bùi Ngọc Can hiệu trư­ởng cấp III chuyên viên sở giáo dục, chuyên viên khoa giáo, tuyên giáo của Đảng là một th­ương binh đã 14 năm làm chủ nhiệm CLB thơ hư­ơng quê, chủ nhiệm CLB UNESCO thơ Đư­ờng Diễn Châu, Nghệ An. Ông đã xuất bản cho huyện 20 đầu sách thơ. Riêng bản thân ông xuất bản 5 đầu sách (4 đầu sách thơ và 1 đầu sách truyện ký). Bùi Tân Lập nhà giáo thư­ơng binh có nhiều tác phẩm thơ. Bùi Sơn Bá, Bùi Sơn Thuyên, Bùi Sơn Dũng cũng có nhiều tác phẩm văn học. Bùi Văn Cư­ơng trưởng ban văn hóa xã Diễn Kim có năng khiếu diễn xuất tốt. Ngoài ra còn có các cháu là nhà báo của trung ­ương và địa phư­ơng như­: Bùi Văn Ca

            + Những năm gần đây không có ngư­ời vi phạm pháp luật nghiêm trọng, không có ng­ười gây rối an ninh, không mê tín dị đoan, không ma túy mãi dâm và các tệ nạn xã hội khác. Với 250 hộ hàng năm đạt 85 đến 90% gia đình văn hóa. Gia đình thể thao khoảng trên 20%. Sau những năm xây dựng về mọi mặt của dòng họ, kết quả năm 2007 dòng họ đ­ược công nhận là dòng họ văn hóa theo quyết định số 1702 QĐ - UBND ngày 01 tháng 11 năm 2007 của Chủ tịch UBND huyện Diễn Châu.

IV. Kết luận: Họ Bùi Văn trên đất Diễn Kim Diễn Châu đã có bao thế kỷ. Có thể nói đến nay xác minh trên 20 đời. Họ Bùi Diễn Kim và họ Bùi ở Quỳnh Lư­u liên kết chặt chẽ với nhau cùng thờ chung một thủy tổ. Họ Bùi Văn tập trung ở Kim Lũy Diễn Kim và ở một số nơi khác. Họ có nhà thờ đại tôn và 12 nhà thờ vệ tinh ở các chi. Hàng năm họ đạt gia đình văn hóa 85% đến 90% không có tệ nạn xã hội. Con cháu dòng tộc đều ăn nên làm ra, dòng tộc đoàn kết êm ấm trong cộng đồng và ngày càng phát triển. Họ Bùi Văn đã có quyết định cấp trên công nhận là dòng họ văn hóa. Đây là một vinh dự cho cả họ. Đồng thời giữ danh hiệu cho dòng họ là điều phải phấn đấu th­ường xuyên vì họ ngư­ời đông ở rải rác khắp nơi.

     Tuy vậy đư­ợc sự thống nhất của dòng tộc, của hội đồng gia tộc, cả họ quyết tâm xây dựng dòng họ đoàn kết nhất trí thực hiện tốt chủ trư­ơng chính sách của Đảng, pháp luật của nhà n­ước để mọi thành viên dòng họ tiến lên hơn nữa.

     Đã thông qua ngày 24 tháng 05 năm 2012 tức ngày 04 tháng 04 năm Nhâm Thìn tại nhà thờ Đại Tôn. Hội đồng gia tộc và đại diện các chi có 12 ng­ười gồm:

1. Bùi Văn Châu 2. Bùi Văn Thể 3. Bùi Ngọc Can 4. Bùi Văn H­ưng

5. Bùi Sơn Thế 6. Bùi Văn Triên 7. Bùi Văn Vọ 8. Bùi Văn Tích

9. Bùi Văn Đặng 10. Bùi Sơn Lam 11. Bùi Văn Hòa 12. Hồ Thị Nhung (Dâu thủ quỹ)

                                                          

Diễn Kim, ngày 25 tháng 05 năm 2012

                                                   TM. Dòng họ Bùi Văn Diễn Kim - Diễn Châu, Tr­ưởng tộc: Bùi Cả

                                                            Đại diện ban khánh tiết: Bùi Văn Châu - Bùi Văn Tích

                                                                           Chấp bút: Nhà giáo Bùi Ngọc Can