TRAO ĐỔI VIỆC BIÊN SOẠN GIA PHẢ
BÙI XUÂN VỊNH
Soạn gia phả là một trong những nội dung cốt lõi của hoạt đồng dòng họ. Ở các dòng họ nói về gia phả, thường nghĩ và xem cha ông truyền lại gì. Gia phả do ông cha để lại, được tộc trưởng bảo quản tốt, lưu giữ đến nay khai thác được, không có nhiều. Đó không chỉ là lỗi của từng chi tộc, từng trưởng họ mà còn của cả xã hội, cả chủ quan và khách quan. Một thời kỳ dài dân tộc ta chỉ lo đấu tranh để sinh tồn mà chưa có điều kiện quan tâm đến văn hoá dòng họ và hệ thống văn bản lưu trữ về nó, chỉ cố giữ lại được phong tục tối thiểu về quan hệ họ hàng thông qua truyền miệng. Lại cả một thời kỳ dài hơn của lịch sử đất nước nghìn năm bắc thuộc, kho tàng văn bản lịch sử bị phong kiến ngoại bang tiêu huỷ hết, hơn chín trăm năm đất nước qua nhiều triều phong kiến có hưng, có suy, có nội chiến và ngoại bang xâm lược liên miên, vật chất và di sản văn hoá bị huỷ hoại không ít. Chờ, mong ở kho văn bản hán nôm (đã thu thập hoặc đang rải rác đó đây trên các bia ký đình chùa đền miếu…) lần ra các mối liên hệ về họ tộc để làm gia phả thật là một việc vô cùng khó khăn, quá ít hy vọng và chưa biết đến bao giờ tìm kiếm được cái gì. Vậy các chi họ làm gia phả ngay từ bây giờ, càng nhiều người làm, làm liên tục không mệt mỏi ngày này đến tháng khác trong phần thời gian trích ra của trăm công nghìn việc thường nhật mỗi người may ra mới lần lượt có các gia phả.
Soạn gia phả thế nào? Xin mạnh dạn trao đổi việc mình theo đuổi hơn 6 năm nay, mong được mọi người bàn, góp, bổ sung và cùng làm. Khi bắt đầu, tôi tự vạch chương trình: Dựng một sơ đồ đầy đủ tên từng người từ trên xuống như: từ kỵ, cụ, ông, cha… cho đến mình sao cho vừa ý, sau đó viết thuyết minh sơ đồ, cuối cùng viết quyển hoàn chỉnh. Theo kế hoạch này, tôi bắt tay làm gia phả họ mình từ cuối năm 2004. Vì “sốt ruột” muốn biết đến cội nguồn và quan hệ “chính xác” của mình càng xa càng tốt, tôi đã bỏ nhiều thì giờ hỏi han các cụ, tìm kiếm sử sách huyện, tỉnh, quốc gia, vẽ đi lại nhiều lần mới tạm dựng xong (vẫn còn băn khoăn) một sơ đồ ô vuông phả hệ 27 đời (trên khổ giấy khá lớn) kể từ Thuỷ tổ làm quan đầu nhà Trần. Tôi đã viết thuyết minh giới thiệu sơ đồ và đang bắt đầu viết quyển.
Bắt tay viết quyển là mắc mớ ngay. Tư liệu về các cụ tổ từ xưa không lần đâu ra. Tôi bắt đầu viết từ ông bà mình-chú bác cô dì của mình, sau đó đến cha mẹ mình, tiếp đến anh chị em mình, các con của mình, đến các cháu của mình. Cứ mỗi người viết tên, năm sinh, nghề nghiệp, trình độ, công danh sự nghiệp với gia đình, quê hương, đất nước, các cụ đã mất thì viết năm mất, ngày giỗ. Viết (không chuyên) xong quyển 17 đời ở xã mình (chưa tính đến 10 đời ở trên) tôi tính không dưới vài ba năm.
Theo cách của tôi, có sơ đồ trước, sớm hình dung được nhưng quyển thì chưa có. Không thể là cách làm hay. Không hiểu các chi họ đã viết gia phả thế nào. Có lẽ cứ viết năm sáu đời trở xuống như việc tôi đang bắt đầu viết quyển là phù hợp, dễ làm, ai cũng có thể làm được. Họ trên 15 đời như xã tôi, sẽ phải viết nhiều cành 5,6 đời, sau đó ghép lại và viết lần lên trên.
Bằng cách viết 5, 6 đời sau đó sơ đồ hoá (hoặc làm ngược lại), các ông ở tuổi ngũ lục thập dễ viết được gia phả 5 đời của mình. Các cụ tuổi thất bát thập nếu đã có chắt, dễ viết được gia phả 6 đời. Là cách dễ làm, làm ngay được, kính đề nghị các Ông, các Cụ quan tâm, không trực tiếp viết thì gọi con cháu đến hàng ngày đều đặn nửa giò hoặc 1 giờ kể ra để con cháu ghi lại. Hiện nay ở các cửa hàng sách lớn thường có bán các quyển sách mẫu để viết gia phả.
Dựng sơ đồ trước, chỉ năm sáu đời thôi, là lối làm dàn ý trước khi viết. Cái khó của làm sơ đồ nhiều đời là ở khuôn khổ tờ giấy. Để làm sơ đồ nhiều đời hợp khổ giấy bé, nên phân ra nhiều sơ đồ 5, 6 đời rồi ghép lại. Cây gia phả là loại cây ngược, gốc ở trên, cành ngọn ở dưới. Chỉ năm sáu đời thôi thì các kiểu vẽ sơ đồ ô vuồng, dọc hay ngang, đều thể hiện trên khổ giấy A4 được đủ tên tất cả thế thứ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét